Liniowy model ekonomiczny a model cyrkularny

“Gospodarka o obiegu zamkniętym obejmuje potrzebę przeprojektowania naszej gospodarki w taki sposób, abyśmy mogli przeprojektować produkty, aby mogły być “wykonane ponownie”. Ten zrównoważony sposób myślenia pomaga efektywnie pracować w każdej skali – dużych i małych firm, organizacji i osób prywatnych, globalnie i lokalnie. Transformacja ku podejściu bardziej cyrkularnemu wymaga przede wszystkim zmiany systemowej, która buduje długoterminową odporność, generuje możliwości biznesowe i gospodarcze oraz zapewnia korzyści środowiskowe i społeczne (Fundacja Ellen Macarthur, 2020).

Światowe Forum Ekonomiczne oficjalnie zdefiniowało gospodarkę o obiegu zamkniętym w następujący sposób: “Gospodarka o obiegu zamkniętym to system przemysłowy, który oparty jest na odzysku lub regeneracji. Zastępuje koncepcję wycofania z eksploatacji odzyskiem, przesuwa się w kierunku wykorzystania energii odnawialnej, eliminuje stosowanie toksycznych chemikaliów, które utrudniają ponowne wykorzystanie i powrót do biosfery, oraz ma na celu eliminację odpadów poprzez lepsze projektowanie materiałów, produktów, systemów i modeli biznesowych”.

W dzisiejszej gospodarce, społeczeństwo korzysta z wielu produktów, które są zarówno zróżnicowane, jak i zaspokajają prawie każdą potrzebę, jaką ludzki mózg może sobie wyobrazić! Ten zwiększony wzrost był jednak napędzany ciągłym wykorzystaniem zasobów naturalnych. Dzisiaj, bardziej niż kiedykolwiek, przemysł intensywnie wykorzystuje światowe zasoby naturalne. Jednakże, w oparciu o zasady czysto ekonomiczne, zasoby są ograniczone. Oczekuje się więc, że zasoby naturalne nie będą dostępne jeszcze przez długi czas. Trzeba też pamiętać, że zdolność planety do regeneracji jest powolna, a taki proces może trwać setki lat.

Dlatego też, wraz z upływem czasu, bardziej cyrkularne podejście do tego, w jaki sposób zmniejszamy zużycie, ponownie wykorzystujemy materiały i produkty oraz przetwarzamy odpady, jest niezbędne, jeśli chcemy nadal cieszyć się produktami, które zaspokajają wszystkie nasze potrzeby, nie marnując wszystkich zasobów ziemi i nie niszcząc środowiska!

Przyjęcie podejścia opartego na obiegu zamkniętym mogłoby zwiększyć produktywność zasobów UE o 3 % do 2030 r., generując oszczędności w wysokości 600 mld EUR rocznie i 1,8 bln EUR więcej w ujęciu innych korzyści ekonomicznych? (McKinsey & Company, Mapping out circular economy benefits, 2016).

Liczby naprawdę mówią same za siebie. Sprawdźmy więcej korzyści.

Ale najpierw przyjrzyjmy się trzem podstawowym zasadom modelu gospodarki o obiegu zamkniętym:

• Zaprojektuj odpady i zanieczyszczenia.
• Utrzymuj produkty i materiały w użyciu.
• Zregeneruj systemy naturalne.

Czy możesz sobie wyobrazić, co by się stało, gdyby odpady i zanieczyszczenia nigdy się nie pojawiły? A co z budowaniem świata, który używa rzeczy, a nie zużywa ich? Wreszcie, co by było, gdybyśmy mogli nie tylko chronić środowisko, ale aktywnie przyczyniać się do jego poprawy?

Podejście oparte na gospodarce o obiegu zamkniętym może naprawdę pomóc w osiągnięciu podstaw tego modelu. Jeśli chodzi o projektowanie odpadów i zanieczyszczeń, model gospodarki o obiegu zamkniętym może w rzeczywistości projektować negatywne skutki działalności gospodarczej, aby można było im zapobiec. Starając się zmapować takie przykłady negatywnego wpływu, możemy odnieść się do substancji niebezpiecznych, zanieczyszczenia powietrza, ziemi i wody itp.

Gospodarka o obiegu zamkniętym, mająca zastosowanie do ochrony towarów i zasobów w użyciu, zapewnia projektową trwałość produktów, ponowne użycie, regenerację i recykling w celu utrzymania obiegu produktów, części i materiałów w gospodarce. Ponadto model CE silnie podkreśla efektywne wykorzystanie materiału pochodzenia biologicznego w sposób, który promuje różne zastosowania tych materiałów. Powstaje cykl, a materiały te krążą między gospodarką a systemami naturalnymi. Wreszcie, w odniesieniu do poprawy stanu środowiska, model gospodarki o obiegu zamkniętym inwestuje w wykorzystanie zasobów odnawialnych; Typowym przykładem jest obszar mobilności, który zachęca do korzystania z odnawialnych źródeł energii.

Rys. 1. Energia zamiast paliw kopalnych.

Źródło: https://www.locusresearch.com/think/blog/2019/08/business-value-circular-economy

Odwołując się ponownie do definicji koncepcji, CE ma na celu poprawę wydajności zasobów i walkę ze zmiennością, jaką zmiany klimatu mogą przynieść przedsiębiorstwom. Model CE przynosi tak wiele korzyści na poziomie wielowymiarowym (tj. gospodarka, biznes, środowisko i społeczeństwo) i jako taki niesie potencjał tworzenia wartości zarówno w systemach, jak i gospodarkach.

Czym zatem zasadniczo różni się gospodarka o obiegu zamkniętym od gospodarki liniowej?

Mówiąc prościej, “w gospodarce liniowej wydobywamy surowce, które przetwarzamy na produkt, który jest wyrzucany po użyciu. W gospodarce o obiegu zamkniętym zamykamy cykle wszystkich tych surowców. Zamknięcie tych cykli wymaga znacznie więcej niż tylko recyklingu. Zmienia sposób, w jaki wartość jest tworzona i utrzymywana, w jaki sposób produkcja jest bardziej zrównoważona i jakie modele biznesowe są wykorzystywane.[1]

Dlatego w przeciwieństwie do tego, co dzieje się w oparciu o liniowy model ekonomiczny, model gospodarki o obiegu zamkniętym optymalnie wykorzystuje surowce i zasoby.[2]

Rys. 2. Od gospodarki liniowej do gospodarki o obiegu zamkniętym

Źródło: https://themasites.pbl.nl/o/circular-economy/

Bardzo ważne jest, aby zrozumieć, że przekształcenie gospodarki liniowej w gospodarkę o obiegu zamkniętym wymaga modyfikacji systemu lub przejścia. Inne projekty lub techniki (na przykład drukowanie 3D), przedmioty, które można naprawić lub zregenerować, recykling materiałów i inny sposób myślenia o rzeczach (na przykład dzielenie się nimi) są częściami takiego przejścia.

Ustalanie priorytetów strategii w oparciu o “R” jest dobrą zasadą wyboru najwyższej wartości ponownego wykorzystania zasobów w cyklu (ponowne przemyślenie, przeprojektowanie, ponowne wykorzystanie, naprawa, regeneracja, recykling, odzyskiwanie). Zawsze jednak będą wyjątki.

Gospodarka o obiegu zamkniętym ma inne spojrzenie na zrównoważony rozwój niż gospodarka linearna. Pracując nad zrównoważonym rozwojem w ramach gospodarki liniowej, nacisk kładzie się na efektywność ekologiczną, co oznacza minimalizację efektu ekologicznego przy wytwarzaniu tej samej wydajności.

Rys. 3. Skuteczność

Źródło: EPEA GmbH, 2013

Wydłuży to czas potrzebny na przeciążenie systemu (Di Maio, Rem, Bald, and Polder, 2017). W gospodarce o obiegu zamkniętym zrównoważony rozwój jest realizowany poprzez zwiększanie efektywności ekologicznej systemu. Oznacza to, że nie tylko wpływ na środowisko jest minimalny, ale wpływ środowiskowy, ekonomiczny i społeczny jest nawet korzystny (Kjaer, Pigosso i in., 2019). Koncentrując się na efektywności ekologicznej, aby wywrzeć korzystny wpływ, wzmacniamy systemy ekologiczne, ekonomiczne i społeczne.

[1] https://kenniskaarten.hetgroenebrein.nl/en/knowledge-map-circular-economy/how-is-a-circular-economy-different-from-a-linear-economy/

[2] https://themasites.pbl.nl/o/circular-economy/