Zrównoważona turystyka

Według Światowej Organizacji Turystyki Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNWTO, 2008) “turystyka obejmuje działalność osób podróżujących i przebywających w miejscach poza ich zwykłym środowiskiem nie dłużej niż jeden rok z rzędu w celach rekreacyjnych, biznesowych i innych“.

Wytwór turystyki nie jest prostym produktem, ale raczej szeroką gamą towarów i usług wchodzących w interakcje w celu dostarczenia doświadczenia turystycznego, które obejmuje zarówno części materialne (np. hotel, restauracja, linia lotnicza), jak i niematerialne (np. zachód słońca, krajobraz, nastrój). Faktyczny zakup i konsumpcja/produkcja usług turystycznych (np. bilet lotniczy, posiłek, bilet wstępu) może mieć często charakter incydentalny w stosunku do działań “nierynkowych”, takich jak samodzielne zwiedzanie, piesze wędrówki lub opalanie.

Podróże stały się już nieodłączną częścią ludzkiego życia. Jednak turystyka, jak każda inna dziedzina gospodarki, nie tylko przynosi korzyści ekonomiczne państwom, ale także stwarza poważne problemy, takie jak nadmierne zużycie energii i rosnące negatywne skutki dla środowiska, w tym zmiany klimatyczne. Również z powodu ekspansji turystyki i podróży przyroda jest niszczona, miejscowości turystyczne cierpią z powodu dużego ruchu turystycznego, a jakość życia miejscowej ludności również podlega negatywnemu oddziaływaniu. Aby zmniejszyć negatywne skutki turystyki, Światowa Organizacja Turystyki Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNWTO) ogłosiła rok 2017 rokiem zrównoważonej turystyki i zaprosiła całą ludność świata do podróżowania, zgodnie z zasadami zrównoważonej turystyki i zwrócenia się do społeczności lokalnych (UNWTO, 2017).

Zawartość zrównoważonej turystyki

Pomimo wielu badań w tej dziedzinie, zrównoważony rozwój turystyki jest dynamicznym procesem, który stale doświadcza nowych wyzwań, ze względu na zmieniające się technologie i aspekty konsumpcyjne turystów.

Turystyka jest jednym z najważniejszych sektorów gospodarki w głównych krajach świata. Według Światowej Rady Podróży i Turystyki (2020) w 2018 r. sektor podróży i turystyki odnotował wzrost o 3,9%, wyprzedzając gospodarkę światową (3,2%) ósmy rok z rzędu. W ciągu ostatnich 5 lat sektor ten stworzył co piąte miejsce pracy, dzięki czemu sektor podróżowania i turystyki jest najlepszym partnerem dla rządów w zakresie tworzenia miejsc pracy. Z tego powodu turystyka jest jednym z największych sektorów gospodarki na świecie, wspierającym jedno na 10 miejsc pracy (319 milionów) na całym świecie i generującym 10,4% światowego PKB. Chociaż rynek turystyczny jest zależny od zdrowia i środowiska naturalnego to jednocześnie często wpływa na nie negatywnie.

Z uwagi na to, przygotowano kilka wytycznych dla zrównoważonej turystyki, opracowując dla niej wskaźniki środowiskowe, dotyczące m.in. łagodzenia zmian klimatu, redukcji zanieczyszczeń, wykorzystania odnawialnych źródeł energii, usuwania odpadów itp. (UNEP, 2004; UNWTO, 2013, 2014, 2017). Jak już wspomniano wcześniej, innowacje, badania i rozwój technologiczny mogą dostarczyć istotnych rozwiązań w zakresie radzenia sobie z wyzwaniami środowiskowymi, związanymi z rozwojem turystyki. W takiej sytuacji, tempo rozwoju technologicznego uległo spowolnieniu, co szkodzi nie tylko gospodarce, ale także przyrodzie, ponieważ brakuje inicjatyw na rzecz odnawialnych źródeł energii. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii ma bezpośredni wpływ na łagodzenie zmian klimatu. Skutki poprzedniego kryzysu gospodarczego są nadal odczuwalne na całym świecie, a wzrost gospodarek innych krajów spowolnił; gospodarka europejska ma niewielkie szanse, by stać się potężną siłą gospodarczą. Obserwuje się inwestycje w rozwój technologiczny, a także koncentrację na kwestiach społecznych, związanych ze zrównoważonym rozwojem. Warto również wspomnieć, że w przypadku poprawy jakości życia ważną rolę odgrywa turystyka. Jakość życia jest jednym z najważniejszych celów zrównoważonego rozwoju, istotnym także dla sektora turystycznego pod względem świadczenia usług turystycznych orz uwzględniania jakości życia mieszkańców w miejscowościach turystycznych.

Chociaż kwestie zrównoważonej turystyki wiążą się głównie z promowaniem turystyki ekologicznej i społecznej, istnieją ważne zagadnienia konkurencyjności, które należy rozwiązać, ponieważ konkurencyjność jest postrzegana jako jeden z głównych wymiarów gospodarczych zrównoważonego rozwoju, istotny dla sektora turystyki. Naczelnym problemem, zidentyfikowanym na podstawie systematycznego przeglądu badań nad zrównoważoną turystyką, jest znalezienie możliwości równoczesnego zaspokojenia potrzeb wszystkich trzech wymiarów zrównoważonego rozwoju (gospodarczego, społecznego i środowiskowego). Oznacza to rozwój konkurencyjnego biznesu turystycznego poprzez sprostanie wyzwaniom środowiskowym i społecznym związanym z rozwojem turystyki w sposób holistyczny. Systematyczny przegląd literatury poświęconej problematyce konkurencyjności turystyki może dostarczyć istotnych odpowiedzi na temat sposobu zbierania informacji na temat społecznego, gospodarczego i środowiskowego wymiaru zrównoważonego rozwoju turystyki.

Główne inicjatywy

Travelife

System zarządzania zrównoważonym rozwojem dla organizatorów wyjazdów grupowych, który obejmuje program oznakowania ekologicznego dostawców organizatorów wycieczek: obiektów noclegowych, restauracji, innych przedsiębiorstw turystycznych (np. organizatorów działalności turystycznej, takiej jak wycieczki, wypoczynek, zwiedzanie itp.).

Ostateczny interesariusz: turyści, którzy korzystają z rezerwacji usług turystycznych i całych pakietów wakacyjnych za pośrednictwem organizatorów wycieczek i biur podróży.

Oznakowanie ekologiczne UE

Oznakowanie ekologiczne typu I (ISO 14024:1999) dla obiektów mieszkalnych i kempingów.

Zainteresowane strony końcowe: turyści, którzy korzystają z autonomicznej rezerwacji zakwaterowania turystycznego; biura podróży i organizatorzy wycieczek.

Błękitna flaga

Jest to dobrowolne oznaczenie dla miejsc turystycznych, takich jak plaże i miejsca do cumowania. Fundacja Edukacji Ekologicznej w Europie (FEEE) przedstawiła w 1987 r. koncepcję Błękitnej Flagi Komisji Europejskiej i uzgodniono uruchomienie programu Błękitnej Flagi jako jednego z kilku działań “Europejskiego Roku Środowiska” we Wspólnocie Europejskiej.

Ostateczny interesariusz: turyści.

Inne turystyczne etykiety środowiskowe

Etykiety i deklaracje środowiskowe usług turystycznych. Większość etykiet to “etykiety środowiskowe typu I” (ISO 14024:1999) i charakteryzują się rozpowszechnianiem na skalę regionalną (np. Viabono, Legambiente Turismo, The Green Key, Milieubarometr, etykieta Ibex i wiele innych).

Ostateczny interesariusz: turyści, którzy korzystają z autonomicznej rezerwacji wakacji; biura podróży i organizatorzy wycieczek.

V.I.S.I.T. (The Voluntary Initiative for Sustainability in Tourism)

Dobrowolna inicjatywa na rzecz zrównoważonego rozwoju w turystyce (Visit) to norma techniczna ustanawiająca ramy, zgodnie z którymi wiarygodne oznakowanie ekologiczne turystyki powinno funkcjonować w Europie. Celem tej inicjatywy było zatem zebranie etykiet turystycznych pod unikalnym parasolem, a także zwiększenie rozpoznawalności etykiety przez turystów. VISIT to także nazwa stowarzyszenia, które zarządza takim standardem.

Ostateczny interesariusz: turyści, którzy korzystają z autonomicznej rezerwacji wakacji; biura podróży i organizatorzy wycieczek.

TourBench

Jest to bezpłatne europejskie narzędzie internetowe do monitorowania i analizy porównawczej w celu zmniejszenia obciążenia środowiskowego i kosztów organizacji zakwaterowania turystycznego.

Ostateczny interesariusz: hotele i kempingi.

EcoPassenger

Jest to przyjazne dla użytkownika narzędzie internetowe do porównywania zużycia energii, CO2 i innych emisji do powietrza pochodzących z alternatywnych środków transportu (np. samolotów, samochodów i pociągów) podczas podróżowania po całej Europie.

Ostateczny interesariusz: podróżni.

 

Streszczenie Biorąc pod uwagę przewidywania dotyczące zwiększonej roli przemysłu turystycznego w gospodarce światowej, należy dokładnie rozważyć aspekty środowiskowe i wpływ działalności turystycznej. W ramach polityki zrównoważonego rozwoju “Plan działania na rzecz zrównoważonej konsumpcji i produkcji oraz zrównoważonej polityki przemysłowej (SCP)” (Komisja Europejska, 2008) stanowi element składowy w UE. Zgodnie z tą polityką opracowano szeroką gamę instrumentów środowiskowych do celów oceny i etykietowania/certyfikacji usług turystycznych i turystycznych.   Pytania do refleksji ·         Jakie instrumenty i inicjatywy środowiskowe wspierają obecnie stosowanie europejskiego planu działania na rzecz zrównoważonej konsumpcji i produkcji (SCP) w branży turystycznej? ·         Jakie są ich kluczowe cechy i instrumenty, które powinny zostać połączone w ogólne ramy zdolne do uczynienia tego przemysłu niskoemisyjnym i bardziej zrównoważonym z punktu widzenia ochrony środowiska?