2. Zrównoważona konsumpcja

Wybrane bariery popularyzacji zrównoważonej konsumpcji

Współczesna cywilizacja kształtuje człowieka jednowymiarowego i wyspecjalizowanego, służąc wzrostowi produkcji przemysłowej [22]. Producenci skracają okres użytkowania swoich produktów. Urządzenia psują się coraz szybciej po upływie okresu gwarancji, więc ich żywotność staje się coraz krótsza, co również niepokoi Unię Europejską [6].

Planowane starzenie się, czyli planowane skrócenie żywotności produktu, polega na planowaniu, od początku procesu produkcyjnego, i wprowadzeniu do produktu elementu, komponentu lub rozwiązania, które spowodują jego szybsze starzenie się lub awarię [1]. Działania producentów są zatem sprzeczne z zasadami zrównoważonej konsumpcji [26]. Warto podkreślić, że większość marketingowych metod kreowania postaw konsumenckich wiąże się z manipulacją prowadzącą do kształtowania zachowań człowieka bez uświadamiania mu tego faktu [32].  Dlatego też, w świetle zasad zrównoważonego rozwoju, których celem jest dobro społeczeństwa, należy zwrócić szczególną uwagę na edukację społeczeństwa w zakresie odporności na manipulacje oraz na rozpowszechnianie narzędzi dostarczających wiarygodnych i niezależnych danych.

Zrównoważona konsumpcja ma być zbiorem racjonalnych wyborów zakupowych ukierunkowanych na zaspokojenie potrzeb konsumentów, ale także na osiągnięcie celów zrównoważonego rozwoju. Chodzi o to, aby wybory konsumpcyjne nie powodowały niekorzystnej sytuacji innych konsumentów, zwłaszcza w odniesieniu do zaspokojenia podstawowych potrzeb. Jednocześnie, obecne wybory konsumpcyjne nie powinny ograniczać przyszłej konsumpcji, zwłaszcza w odniesieniu do wyborów konsumpcyjnych przyszłych pokoleń. Jest to realizacja zasady sprawiedliwości wewnątrz- i międzypokoleniowej. Oznacza to, że kluczowym czynnikiem w realizacji zrównoważonej konsumpcji są wybory konsumenckie dokonywane przez indywidualnych konsumentów, a także wzorce społeczne, w których ci konsumenci funkcjonują.

Bilans środowiskowy jako źródło danych do kształtowania zrównoważonej konsumpcji

Aby kształtować postawy ekologiczne, konieczne jest uświadomienie konsumentom wpływu ich konsumpcji i wykorzystywanych technologii na środowisko [23]. Narzędziem dostarczającym potrzebnej informacji jest bilans ekologiczny (Ekobilans).

Ekobilans umożliwia ilościowe i jakościowe porównanie wkładu danej jednostki bilansującej (systemu, zakładu, procesu itp.) z jego wydajnością, obejmującą wpływ tego obiektu na środowisko. Wyniki bilansu środowiskowego umożliwiają obiektywną ilościową i jakościową ocenę sumy negatywnego wpływu produktu na środowisko w całym jego cyklu życia (“od kołyski aż po grób”). Bilans środowiskowy umożliwia tworzenie tzw. profili środowiskowych materiałów lub produktów o porównywalnych funkcjach. Dzięki tym danym można wybrać produkty, procesy, urządzenia i technologie o mniejszym negatywnym wpływie na środowisko.

Korzystając z wyników bilansu środowiskowego, możliwe jest wiarygodne zbadanie wpływu różnych dóbr konsumpcyjnych na środowisko i stworzenie prawdziwie ekologicznych postaw konsumenckich w ramach zrównoważonej konsumpcji. Podstawą takiego działania jest wyraźne rozróżnienie między ekologią, której celem jest zachowanie wysokiej jakości środowiska, a egzaltacją, której cele są często niespójne lub nieprzejrzyste.