Το γραμμικό οικονομικό μοντέλο vs. κυκλικό μοντέλο

«Η κυκλική οικονομία αγκαλιάζει την ανάγκη επανασχεδιασμού της οικονομίας μας, με τρόπο ώστε να μπορούμε να επανασχεδιάσουμε τα προϊόντα, ούτως ώστε να μπορούν να «ξαναφτιαχτούν». Αυτός ο βιώσιμος τρόπος σκέψης συμβάλλει στην αποτελεσματική λειτουργία σε όλες τις κλίμακες – για μεγάλες και μικρές επιχειρήσεις, για οργανισμούς και ιδιώτες, σε παγκόσμιο και τοπικό επίπεδο. Η μετάβαση σε μια πιο κυκλική προσέγγιση απαιτεί κυρίως μια συστημική αλλαγή που δημιουργεί μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα, δημιουργεί επιχειρηματικές και οικονομικές ευκαιρίες και παρέχει περιβαλλοντικά και κοινωνικά οφέλη». (Ellen Macarthur Foundation, 2020)

Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ έχει ορίσει επίσημα την Κυκλική Οικονομία ως εξής: «Μια κυκλική οικονομία είναι ένα βιομηχανικό σύστημα που βασίζεται στην αποκατάσταση και την επαναδημιουργία με συγκεκριμένο σκοπό και με έμφαση στο σχεδιαστικό μέρος. Αντικαθιστά την έννοια του τέλους του κύκλου ζωής με την αποκατάσταση, στρέφεται προς τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, εξαλείφει τη χρήση τοξικών χημικών ουσιών, οι οποίες είναι ενάντια στην επαναχρησιμοποίηση και την επιστροφή στη βιόσφαιρα, και στοχεύει στην εξάλειψη των αποβλήτων μέσω του ανώτερου σχεδιασμού υλικών, προϊόντων, συστημάτων και επιχειρηματικών μοντέλων».

Στη σημερινή οικονομία, η κοινωνία επωφελείται από πολλά από τα προϊόντα που είναι ποικολόμορφα και καλύπτουν σχεδόν κάθε ανάγκη που μπορεί να φανταστεί ένας ανθρώπινος εγκέφαλος! Ωστόσο, αυτή η αυξημένη ανάπτυξη τροφοδοτήθηκε από τη συνεχή χρήση των φυσικών πόρων. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η βιομηχανία χρησιμοποιεί σε μεγάλο βαθμό και εκτενώς τους παγκόσμιους φυσικούς πόρους. Αλλά με βάση τις οικονομικές αρχές, οι πόροι είναι λίγοι. Έτσι, αναμένεται ότι οι φυσικοί πόροι δεν θα είναι διαθέσιμοι για πολύ καιρό ακόμα. Θα πρέπει να επισυμανθεί επίσης, ότι η ικανότητα του πλανήτη να αναγεννάται είναι αργή και μια τέτοια διαδικασία θα μπορούσε να διαρκέσει εκατοντάδες χρόνια.

Ως εκ τούτου, με το χρόνο να κυλάει γρήγορα, μια πιο κυκλική προσέγγιση ως προς το πώς μειώνουμε την κατανάλωση, πώς επαναχρησιμοποιούμε υλικά και προϊόντα και για το πώς ανακυκλώνουμε τα απόβλητα, είναι απαραίτητη αν θέλουμε να συνεχίσουμε να απολαμβάνουμε προϊόντα που καλύπτουν όλες τις ανάγκες μας χωρίς να σπαταλάμε όλους τους πόρους της γης και να καταστρέφουμε το περιβάλλον!

Γνωρίζατε ότι η υιοθέτηση μιας κυκλικής προσέγγισης θα μπορούσε να ενισχύσει την παραγωγικότητα των πόρων της ΕΕ κατά 3 % έως το 2030, δημιουργώντας εξοικονόμηση κόστους ύψους 600 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως και 1,8 τρισεκατομμυρίων ευρώ επιπλέον σε άλλα οικονομικά οφέλη; (McKinsey & Company, mapping out circular economy benefits, 2016)

Οι αριθμοί μιλούν πραγματικά από μόνοι τους. Ας δούμε μερικά ακόμη οφέλη.

Αλλά πρώτα, ας παρατηρήσουμε τις 3 βασικές αρχές του μοντέλου κυκλικής οικονομίας:

• Σχεδιασμός αποβλήτων και ρύπανσης
• Διατήρηση προϊόντων και υλικών σε χρήση
• Αναγέννηση φυσικών συστημάτων

Μπορείτε να φανταστείτε τι θα συνέβαινε αν τα απόβλητα και η ρύπανση δεν υπήρχαν ποτέ; Ή τι γίνεται με την οικοδόμηση ενός κόσμου που χρησιμοποιεί τα πράγματα αντί να τα σπαταλά; Και τελευταίο και πολύ σημαντικό, τι θα γινόταν αν μπορούσαμε, όχι απλώς να προστατεύσουμε το περιβάλλον, αλλά να συμβάλουμε ενεργά στη βελτίωσή του;

Μια προσέγγιση κυκλικής οικονομίας (ΚΟ) μπορεί πραγματικά να βοηθήσει στην επίτευξη των βασικότερων στόχων αυτού του μοντέλου. Όσον αφορά τον σχεδιασμό των αποβλήτων και της ρύπανσης, το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας μπορεί, στην πραγματικότητα, να σχεδιάσει τις αρνητικές επιπτώσεις της οικονομικής δραστηριότητας, ώστε αυτές να μπορούν να αποφευχθούν. Σε μια προσπάθεια να χαρτογραφήσουμε τέτοια παραδείγματα αρνητικών επιπτώσεων, θα μπορούσαμε να αναφερθούμε σε επικίνδυνες ουσίες, ατμοσφαιρική ρύπανση, έδαφος και νερό κ.λπ.

Η κυκλική οικονομία, που εφαρμόζεται στη διατήρηση των αγαθών και των πόρων που χρησιμοποιούνται, επιτυγχάνει τη σχεδιαστική ανθεκτικότητα των προϊόντων, την επαναχρησιμοποίηση, την ανακατασκευή και την ανακύκλωση για τη διατήρηση της κυκλοφορίας των προϊόντων, των εξαρτημάτων και των υλικών στην οικονομία. Επιπλέον, το μοντέλο ΚΟ δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην αποτελεσματική χρήση υλικών βιολογικής προέλευσης, με τρόπο που να προωθείται η διαφορετική χρήση αυτών των υλικών. Δημιουργείται ένας κύκλος και αυτά τα υλικά κυκλοφορούν μεταξύ της οικονομίας και των φυσικών συστημάτων. Τέλος, σε σχέση με τη βελτίωση του περιβάλλοντος, το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας επενδύει στη χρήση ανανεώσιμων πόρων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο τομέας της κινητικότητας, ο οποίος ενθαρρύνει τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

Σχήμα.1. ενέργεια παρά ορυκτ ά καύσιμα

Πηγή: https://www.locusresearch.com/think/blog/2019/08/business-value-circular-economy

Αναφερόμενος και πάλι στον ορισμό της έννοιας, η ΚΟ στοχεύει στη βελτίωση της απόδοσης των πόρων και στην καταπολέμηση της αστάθειας που μπορεί να φέρει η κλιματική αλλαγή στις επιχειρήσεις. Το μοντέλο ΚΟ αποφέρει τόσα πολλά οφέλη σε πολλαπλά επίπεδα (δηλαδή, οικονομία, επιχειρήσεις, περιβάλλον και κοινωνία) και ως εκ τούτου έχει τη δυνατότητα δημιουργίας αξίας τόσο σε συστήματα όσο και σε οικονομίες.

Σε τι διαφέρει λοιπόν ουσιαστικά η κυκλική οικονομία από μια γραμμική οικονομία;

Για να το θέσουμε απλά, «σε μια γραμμική οικονομία εξορύσσουμε πρώτες ύλες, τις επεξεργαζόμαστε για να φτιάξουμε ένα προϊόν που απορρίπτεται μετά τη χρήση. Σε μια κυκλική οικονομία, κλείνουμε τους κύκλους όλων αυτών των πρώτων υλών. Το κλείσιμο αυτών των κύκλων απαιτεί πολύ περισσότερα από απλή ανακύκλωση. Αλλάζει ο τρόπος με τον οποίο δημιουργείται και διατηρείται η αξία, ο τρόπος με τον οποίο η παραγωγή γίνεται πιο βιώσιμη αλλά και τα επιχειρηματικά μοντέλα που χρησιμοποιούνται».[1]

Ως εκ τούτου, σε αντίθεση με ό, τι συμβαίνει όταν βασίζετε τις δραστηριότητές σας στο γραμμικό οικονομικό μοντέλο, το μοντέλο κυκλικής οικονομίας, κάνει βέλτιστη χρήση πρώτων υλών και πόρων.[2]

Σχήμα.2. Από τη γραμμική στην κυκλική οικονομία

[1] https://kenniskaarten.hetgroenebrein.nl/en/knowledge-map-circular-economy/how-is-a-circular-economy-different-from-a-linear-economy/

[2] https://themasites.pbl.nl/o/circular-economy/

Πηγή: https://themasites.pbl.nl/o/circular-economy/

Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε, ότι η μετατροπή μιας γραμμικής οικονομίας σε μια κυκλική απαιτεί τροποποιήσεις του συστήματος ή μια διαδικασία μετάβασης. Ενναλακτικά σχέδια ή τεχνικές (για παράδειγμα, εκτύπωση 3D), αντικείμενα που μπορούν να επισκευαστούν ή να αναγεννηθούν, ανακύκλωση υλικών και ένας διαφορετικός τρόπος σκέψης για τα πράγματα (για παράδειγμα, κοινή χρήση τους) είναι όλα μέρη μιας τέτοιας μετάβασης.

Η ιεράρχηση των στρατηγικών που βασίζονται στα «Rs» είναι ένας καλός κανόνας για την επιλογή της επαναχρησιμοποίησης πόρων μεγαλύτερης αξίας εντός του κύκλου (Επανεξέταση, Επανασχεδιασμός, Επαναχρησιμοποίηση, Επισκευή, Ανακατασκευή, Ανακύκλωση, Ανάκτηση). Ωστόσο, πάντα θα υπάρχουν εξαιρέσεις.

Μια κυκλική οικονομία έχει διαφορετική οπτική για τη βιωσιμότητα από μια γραμμική οικονομία. Όταν εργαζόμαστε για τη βιωσιμότητα σε μια γραμμική οικονομία, η έμφαση δίνεται στην οικολογική απόδοση, η οποία συνεπάγεται την ελαχιστοποίηση του οικολογικού αντίκτυπου ενώ παράγεται το ίδιο αποτέλεσμα.

Σχήμα.3. Αποτελεσματικότητα

Source: EPEA GmbH, 2013

Πηγή: ΕΠΕΑ GmbH, 2013

Αυτό θα αυξήσει το χρόνο που χρειάζεται για να υπερφορτωθεί το σύστημα (Di Maio, Rem, Bald και Polder, 2017). Σε μια κυκλική οικονομία, η βιωσιμότητα επιδιώκεται μέσω της ενίσχυσης της οικολογικής αποτελεσματικότητας του συστήματος. Αυτό δείχνει ότι όχι μόνο ελαχιστοποιούνται οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, αλλά ο περιβαλλοντικός, οικονομικός και κοινωνικός αντίκτυπος έχουν όφελος (Kjaer, Pigosso et al., 2019). Εστιάζοντας στην οικολογική αποτελεσματικότητα ούτως ώστε να έχουμε μια οφέλιμη επίδραση ενισχύουμε τα οικολογικά, οικονομικά και κοινωνικά συστήματα.