Περιβάλλον και το Γραμμικό Οικονομικό Μοντέλο

Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις του σημερινού οικονομικού μοντέλου «παίρνω – χρησιμοποιώ – πετάω» (take, make, waste) ή του μοντέλου «γραμμικής» οικονομίας  είναι δραματικές και εκτεταμένες. Η εξόρυξη πόρων έχει τριπλασιαστεί από το 1970 και προβλέπεται να αυξηθεί κατά 70% έως το 2050, με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, της απώλειας της βιοποικιλότητας και της ρύπανσης να γίνονται αισθητές σε όλο τον κόσμο.

Σχήμα.6.  Τύπος οικονομικής δραστηριότητας

Τα στατιστικά στοιχεία που δείχνουν την υιοθέτηση του κυκλικού μοντέλου καταδεικνύουν ότι μόνο το 8,6% του συνόλου των δραστηριοτήτων είναι κυκλικές. Μια ταχεία μετάβαση σε μια πιο κυκλική οικονομία, θα μπορούσε να μειώσει δραματικά τη χρήση των πόρων και, σε συνδυασμό με την απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα, μπορεί να οδηγήσει σε ένα μέλλον με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και χαμηλότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Καθίσταται ολοένα και πιο προφανές ότι η διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης δεν είναι βιώσιμη τόσο για τους ανθρώπους όσο και για το περιβάλλον. Η έκτη έκθεση για τις Παγκόσμιες Περιβαλλοντικές Προοπτικές (Global Environment Outlook GEO-6) κατέδειξε ότι ένα υγιές περιβάλλον είναι ζωτικής σημασίας για την ανθρώπινη υγεία και ευημερία.

Εκτός από τα σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα και τον κίνδυνο των μεταβλητών τιμών των πόρων, οι επιχειρήσεις βρίσκονται αντιμέτωπες με σημαντικές τεχνολογικές εξελίξεις καθώς και με τους ακόλουθους εξωτερικούς παράγοντες αλλαγής, οι οποίοι προωθούν τη μετάβαση σε πιο κυκλικά επιχειρηματικά μοντέλα:

• αλλαγές στις περιβαλλοντικές πολιτικές
• αυξανόμενες απαιτήσεις των επενδυτών
• ανάγκη για μεγαλύτερη επιχειρηματικότητα και ενισχυμένη εφοδιαστική αλυσίδα
• ανθεκτικότητα
• αλλαγή των προτιμήσεων των καταναλωτών
• ο αντίκτυπος του COVID-19

Συνολικά, τα βασικότερα στοιχεία των στρατηγικών για την κυκλική επιχειρηματικότητα βρίσκονται στους εξής τομείς:

• σχεδιασμός προϊόντων και υπηρεσιών με τη χρήση των απολύτων απαραίτητων
• χρήση πόρων από το αρχικό στάδιο για να καταστεί δυνατή η κυκλικότητα
• μακροζωία
• εξάλειψη ή περιορισμός των αποβλήτων στο σχεδιαστικό μέρος και διατήρηση χημικών ουσιών
• απεξάρτηση από τις ομάδες ανακυκλωμένων υλικών
• όλα τα στάδια της αλυσίδας αξίας
• σχεδιασμός για ανανεώσιμες και ανακυκλώσιμες πηγές
• συμβολή στην ανάπτυξη της αγοράς για τα βιώσιμα και
• και τα μεταχειρισμένα υλικά για τη μείωση της
• εξάρτησης των επιχειρήσεων από τις πρώτες ύλες
• σχεδιασμός για πρώτες ύλες που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν για τη μείωση της χρήσης υλικών

Ο αρχικός σκοπός της κυκλικής οικονομίας είναι να έχει ευεργετική επίδραση στα φυσικά συστήματα χωρίς να τα εξαντλεί ή να τα υπερφορτώνει. Αυτό είναι εμφανές στα περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα της κυκλικής οικονομίας. Μια κυκλική οικονομία, για παράδειγμα, εκπέμπει λιγότερα αέρια του θερμοκηπίου, διατηρεί τη γη, τον αέρα και το νερό και προστατεύει τα φυσικά αποθέματα.

Ποια είναι λοιπόν τα περιβαλλοντικά οφέλη της κυκλικής οικονομίας;

Λιγότερα αέρια του θερμοκηπίου

Ακολουθώντας τις αρχές της κυκλικής οικονομίας, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μειώνονται αυτόματα σε παγκόσμια κλίμακα. Η κλιματική αλλαγή και η χρήση υλικών συνδέονται στενά. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Circle Economy, το 62% των παγκόσμιων εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου (εξαιρουμένων εκείνων που προέρχονται από τη χρήση της γης και τη δασοκομία) προέρχονται από την εξόρυξη, την επεξεργασία και την παραγωγή αγαθών για την κάλυψη των αναγκών της κοινωνίας. Μόνο το 38 % των εκπομπών αφορά στην προσφορά και τη χρήση προϊόντων και υπηρεσιών (Circle Economy, 2019).

Ζωτικά εδάφη, αέρας και υδάτινα σώματα

Η οικονομική χρήση της κυκλικότητας παρέχει σημαντικά οικοσυστήματα όπως το έδαφος, ο αέρας και τα υδάτινα σώματα. Αυτά τα οικοσυστήματα παρέχουν υπηρεσίες καθαρισμού, αγαθά όπως παραγωγικές γεωργικές εκτάσεις, επικονίαση και ασφαλές πόσιμο νερό. Σε μια γραμμική οικονομία, αυτές οι υπηρεσίες τελικά εξαντλούνται από τη συνεχή εξόρυξη υλικών ή κατακλύζονται από τη διαδικασία απόρριψης τοξικών αποβλήτων. Όταν αυτά τα αγαθά χρησιμοποιούνται σε έναν κύκλο, το έδαφος, ο αέρας και τα υδάτινα σώματα παραμένουν ανθεκτικά και παραγωγικά. (SYKE, 2018)

Διατήρηση των φυσικών καταφυγίων

Η εξόρυξη πρώτων υλών και η διάθεση αποβλήτων έχουν επιζήμια επίδραση στα φυσικά αποθέματα. Αυτοί οι φυσικοί χώροι είναι πολύ σημαντικοί για τη διατήρηση των οικοσυστημικών υπηρεσιών (όπως περιγράφηκε προηγουμένως), καθώς και της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Επί του παρόντος, πολλές κυβερνήσεις και οργανισμοί ασχολούνται κυρίως με την προστασία της φύσης από την εκμετάλλευση και τη διάθεση ακατέργαστων πόρων και σκουπιδιών. Για τη συστηματική προστασία της άγριας πανίδας, η εκμετάλλευση και η απόρριψη είναι ενέργειες που θα πρέπει να σταματήσουν. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της κυκλικής οικονομίας (SYKE, 2018).