Μελέτες περιπτώσεων

Μελέτη περίπτωσης 1 – Από το αγρόκτημα στο πιρούνι: ένας αποτελεσματικός κύκλος διαχείρισης αποβλήτων τροφίμων.

Ένας αγροτικός επιχειρηματίας διαθέτει μια τεράστια έκταση καλλιεργήσιμης γης όπου παράγει διάφορα φρούτα, όπως μήλα και αχλάδια. Η επιχείρηση ξεκίνησε με την παραγωγή και τη διανομή αυτών των φρούτων, καθώς ο/η αγροτοεπιχειρηματίας κληρονόμησε τις εκτάσεις από τους γονείς του/της. Για ένα διάστημα, ο αγροτοεπιχειρηματίας ακολούθησε αυτή την επιχειρηματική στρατηγική. Πριν από μερικά χρόνια, αποφάσισε ότι ήρθε η ώρα να επεκτείνει την επιχείρησή του/της ακολουθώντας τη νέα τάση της εγκατάστασης τουριστικών δραστηριοτήτων σε γεωργικές εκτάσεις, που συνδέονται με την παραδοσιακή γεωργική επιχείρηση. Χτίστηκαν μικρά ξύλινα σπιτάκια για τους επισκέπτες, οι οποίοι ήλπιζαν να βιώσουν δραστηριότητες στην ύπαιθρο, όπως η συλλογή μήλων/μαργαριταριών.

Από τη στιγμή που η αγροτουριστική επιχείρηση ξεκίνησε, σημείωσε τεράστια επιτυχία και επέτρεψε στον αγροτοεπιχειρηματία να έχει μια εναλλακτική και πιο τακτική πηγή εισοδήματος, ιδίως δεδομένου ότι τα τελευταία χρόνια δεν ήταν πάντα δυνατό να προβλεφθεί η επιτυχία της παραγωγής μήλων ή αχλαδιών λόγω των ακραίων καιρικών συνθηκών. Μετά από λίγο καιρό, ο αγροτοεπιχειρηματίας συνειδητοποίησε ότι επενδύονταν πολλά χρήματα για την παροχή καθημερινών γευμάτων στους τουρίστες και ότι πολλά σπαταλούνταν, οπότε ίσως θα μπορούσε να βρεθεί μια εναλλακτική λύση που θα διαχειριζόταν καλύτερα τα απορρίμματα τροφίμων από τις τουριστικές δραστηριότητες στο αγρόκτημα. Ο αγροτοεπιχειρηματίας ήθελε ο αγροτουρισμός του να γίνεται όλο και περισσότερο γνωστός για τις βιώσιμες πρακτικές του.

Με γνώμονα τις αρχές του μοντέλου της κυκλικής οικονομίας, ο αγροτοεπιχειρηματίας αποφάσισε ότι η λύση ήταν να ξεκινήσει μια μικρής κλίμακας φάρμα λαχανικών, για την οποία οι τουρίστες θα συνεισέφεραν ως μέρος της εμπειρίας τους στην ύπαιθρο. Τα τρόφιμα που παράγονται σε αυτό το τμήμα της γεωργικής γης θα συμπεριλαμβάνονταν στα γεύματα των τουριστών, σε συνδυασμό με κρέας και ψάρια που αγοράζονται από άλλους τοπικούς αγροτοεπιχειρηματίες – ένα πιο τοπικό κανάλι διανομής. Τα τρόφιμα που παράγονται στο μικρής κλίμακας λαχανικόκτημα, μαζί με τα μήλα και τα αχλάδια από την παραδοσιακή αγροτική επιχείρηση και το κρέας και τα ψάρια των τοπικών παραγωγών τροφοδοτούσαν τώρα ικανοποιημένους τουρίστες, που υποστήριζαν μέρος της διαδικασίας παραγωγής των γευμάτων τους.

Επιπλέον, τα υπολείμματα των τροφίμων θα περνούν τώρα από μια διαδικασία κομποστοποίησης, για να παρέχουν θρεπτικά συστατικά για το έδαφος της νέας παραγωγής μήλων και αχλαδιών και να παράγουν θερμότητα το χειμώνα – μέσω βιομάζας/βιοαερίου – στα ξύλινα τουριστικά καταλύματα. Για το σκοπό αυτό, ο αγροτοεπιχειρηματίας επένδυσε σε μια υποδομή κομποστοποίησης/θέρμανσης και παρείχε εκπαίδευση και σαφείς οδηγίες στους υπαλλήλους του σχετικά με τη χρήση της νέας υποδομής και την επεξεργασία των αποβλήτων τροφίμων στο αγρόκτημα. Αυτή η στρατηγική μηδενικών αποβλήτων τροφίμων επέτρεψε στον αγροτοεπιχειρηματία να είναι σχεδόν αυτάρκης όσον αφορά τις προμήθειες τροφίμων για τους επισκέπτες του, να αγοράζει περισσότερα τοπικά προϊόντα – μειώνοντας την επίπτωσή του στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τη διανομή τροφίμων -, να υιοθετήσει μια πιο πράσινη πηγή ενέργειας για τα τουριστικά καταλύματα – μειώνοντας την επίπτωσή του στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τη χρήση ενέργειας – και να ξεκινήσει μια διαδικασία κυκλικής οικονομίας που διαχειρίζεται πλήρως τα απόβλητα τροφίμων.

Μελέτη περίπτωσης 2 – Ανακαλύπτοντας εκ νέου τη φύση ως λάτρης του κρασιού: προώθηση δραστηριοτήτων χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Μια τοπική κυβέρνηση αποφασίζει να προωθήσει περισσότερο περιβαλλοντικά βιώσιμες πρακτικές ανάπτυξης, σε διάφορα επίπεδα πολιτικής, στην περιοχή της. Η περιοχή αυτή είναι κυρίως αγροτική, επομένως η περισσότερη δημόσια χρηματοδότηση θα πήγαινε στην προώθηση μεμονωμένων ή ολοκληρωμένων αγροτικών βιώσιμων δραστηριοτήτων και στρατηγικών. Για να αξιολογήσει την κατάσταση της βιωσιμότητας σε περιβαλλοντικό επίπεδο και να προσδιορίσει τα βασικά ζητήματα και τις σχετικές δράσεις, η τοπική κυβέρνηση αποφάσισε να διεξάγει δημόσια διαβούλευση με τους τοπικούς βασικούς ενδιαφερόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομένων των αγροτικών επιχειρήσεων, των περιβαλλοντικών ενώσεων, των ΜΜΕ. Με βάση τη δημόσια διαβούλευση, κατέστη σαφές ότι η διατήρηση, συντήρηση και προώθηση του φυσικού τοπίου και της βιοποικιλότητας της περιοχής απαιτούσε επείγουσα δράση.

Για χρόνια, οι εντατικές γεωργικές πρακτικές οδήγησαν στην υποβάθμιση του φυσικού τοπίου και των φυσικών πόρων της περιοχής (π.χ. υποβάθμιση του εδάφους, έλλειψη νερού, αποψίλωση των δασών). Σε αυτές τις περιβαλλοντικές συνέπειες ήρθε να προστεθεί και η εμφανής μείωση του τουρισμού στην περιοχή, η οποία ήταν πάντα γνωστή για τα φυσικά της τοπία. Ως εκ τούτου, η τοπική κυβέρνηση αποφάσισε να σχεδιάσει μια στρατηγική για τη διατήρηση της φυσικής κληρονομιάς της περιοχής, παρέχοντας χρηματοδότηση στους τοπικούς φορείς για την προώθηση του φυσικού κεφαλαίου της περιοχής, εφαρμόζοντας παράλληλα πιο βιώσιμες γεωργικές πρακτικές και συμβάλλοντας σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα και κυκλικής οικονομίας.

Ένας τοπικός αγροτικός επιχειρηματίας αποφάσισε να υποβάλει αίτηση για τη χρηματοδότηση που παρέχεται από την τοπική κυβέρνηση. Είχε μια πολύ επιτυχημένη γεωργική επιχείρηση που σχετιζόταν με την παραγωγή κρασιού και με την πάροδο των ετών έκανε αρκετές επενδύσεις σε έξυπνη γεωργία – π.χ. καθαρότερες διαδικασίες εκμηχάνισης, χρήση ηλιακών συλλεκτών – για να καταστήσει την επιχείρησή του/της πιο βιώσιμη. Για να επεκτείνει την επιχείρησή του/της και, ταυτόχρονα, να συμβάλει στη διατήρηση και την προώθηση της φυσικής κληρονομιάς της περιοχής, ο/η γεωργός αποφάσισε ότι ο καλύτερος τρόπος για να αξιοποιήσει τη δημόσια χρηματοδότηση ήταν να υιοθετήσει μια σειρά από τουριστικές δραστηριότητες χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στον αμπελώνα του/της, οι οποίες θα επέκτειναν την επιχείρηση και ταυτόχρονα θα εκπαίδευαν τους επισκέπτες για την περιβαλλοντική διατήρηση του τοπίου της περιοχής.

Με γνώμονα τις αρχές μιας οικονομίας χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ο αγροτοεπιχειρηματίας άρχισε να παρέχει πεζές περιηγήσεις στον αμπελώνα και να νοικιάζει ποδήλατα και μικρά ηλεκτρικά αυτοκίνητα για τους επισκέπτες που ήθελαν να γνωρίσουν ολόκληρο το κτήμα ή ακόμη και την περιοχή, αντί να χρησιμοποιούν τα δικά τους αυτοκίνητα. Για την ενοικίαση των ποδηλάτων και των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, ο αγροτοεπιχειρηματίας συνεργάστηκε με άλλες τοπικές επιχειρήσεις – π.χ. εστιατόρια, μουσεία, άλλες επιχειρήσεις αγροτουρισμού -, για να παρέχει ένα ολοκληρωμένο τουριστικό περιφερειακό πακέτο που αύξησε την προθυμία των επισκεπτών του αμπελώνα να αντικαταστήσουν τα αυτοκίνητά τους με εναλλακτικές λύσεις χαμηλών εκπομπών άνθρακα για το υπόλοιπο της επίσκεψής τους.

Στο πλαίσιο της εμπειρίας τους στην ύπαιθρο, οι τουρίστες θα μπορούσαν να απολαύσουν το υπέροχο τοπίο του αμπελώνα, να μάθουν περισσότερα για την παραγωγή κρασιού, να επισκεφθούν τα κελάρια και να κάνουν γευσιγνωσία κρασιού σε μια περιήγηση με ένα μόνο πόδι. Στη συνέχεια, ενθαρρύνονταν να νοικιάσουν ένα ποδήλατο ή ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο για να συνεχίσουν την περιήγηση στα αξιοθέατα και μπορούσαν να απολαύσουν εκπτώσεις σε τοπικά εστιατόρια ή δωρεάν είσοδο σε τοπικά μουσεία. Με αυτές τις πρόσθετες τουριστικές δραστηριότητες, ο αγροτοεπιχειρηματίας μπόρεσε να αυξήσει το εισόδημά του και να προσφέρει εναλλακτικές λύσεις μεταφοράς με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα σε όσους ενδιαφέρονται να έρθουν σε επαφή με την παραγωγή κρασιού και να απολαύσουν το φυσικό τοπίο της περιοχής.

Μελέτη περίπτωσης 3 – μια μέρα στη ζωή ενός αγρότη: αυθεντικές τουριστικές εμπειρίες για βιώσιμες αγροτικές περιοχές.

Ένας μικρός γεωργός παράγει βιολογικά κόκκινα φρούτα αποκλειστικά για εθνική και διεθνή διανομή. Για αρκετά χρόνια, η επιχείρηση πήγαινε καλά, ωστόσο, τα τελευταία δύο χρόνια ο μικρός επιχειρηματίας αντιμετώπισε ελλείψεις στην παραγωγή, ιδίως λόγω των ακραίων συνθηκών καύσωνα στην περιοχή του/της που προκλήθηκαν από την κλιματική αλλαγή. Οι καλλιέργειες κόκκινων φρούτων μειώθηκαν σημαντικά και, σε ορισμένες χρονιές, η συγκομιδή ήταν σχεδόν πλήρης. Σε αυτά τα δύσκολα χρόνια, ο μικρός γεωργός ήρθε αντιμέτωπος με την απόφαση να εισάγει χημικές ουσίες στη γεωργική του παραγωγή, πράγμα που σήμαινε ότι δεν μπορούσε πλέον να πωλεί τα κόκκινα φρούτα με βιολογική ετικέτα.

Ο μικρός αγροτικός επιχειρηματίας άρχισε να ψάχνει για λύσεις. Ήθελε να σώσει την επιχείρηση με τα κόκκινα φρούτα, αλλά ήταν σχεδόν αδύνατο να συνεχίσει με τα ελάχιστα διαθέσιμα έσοδα που προέρχονταν από τη διανομή τους. Ο μικρός γεωργός αναζήτησε τη σχετική διεθνή και ευρωπαϊκή νομοθεσία που θα μπορούσε να τον/την βοηθήσει να συγκρίνει εναλλακτικές λύσεις, καθώς και να προσαρμόσει και να ενισχύσει την ανθεκτικότητα της επιχείρησής του/της στην κλιματική αλλαγή.

Συνάντησε την έννοια της κλιματικά έξυπνης γεωργίας και αποφάσισε να υιοθετήσει και να εφαρμόσει αλλαγές και συγκεκριμένες δράσεις, σε τρία επίπεδα: (i) ανοίγοντας τη γεωργική του/της γη σε μια τουριστική εμπειρία “μια μέρα στη ζωή ενός αγρότη”, η οποία θα παρείχε μια εναλλακτική και τακτική πηγή εισοδήματος (στην οποία οι επισκέπτες θα συνόδευαν τον/την μικρό γεωργό σε μια κανονική εργάσιμη ημέρα, παρακολουθώντας την ανάπτυξη των καλλιεργειών, συλλέγοντας τους κόκκινους καρπούς, κατανοώντας την υλικοτεχνική πτυχή πίσω από τη διαδικασία διανομής, καταλήγοντας με τοπική γαστρονομία και περιήγηση στα φυσικά αξιοθέατα), (ii) μετατρέποντας και πάλι την παραγωγή κόκκινων φρούτων σε εντελώς βιολογική (χωρίς πλέον χρήση χημικών) και ποντάροντας σε περισσότερες τοπικές αγορές (που συνήθως είναι πιο επιρρεπείς σε μικρής κλίμακας παραγωγή και σημαίνουν μικρότερο κόστος διανομής για τον γεωργικό παραγωγό)- και (iii) συνεργαζόμενος με ένα τοπικό γεωργικό πανεπιστήμιο για τον εντοπισμό ενός τρόπου υψηλής τεχνολογίας χαμηλού κόστους για την παρακολούθηση των συνθηκών των καλλιεργειών και την πρόβλεψη μελλοντικών προβλημάτων (πχ. g., δορυφορικές εικόνες).